Sa naschida
de sa Costitutzione
Versione oritzinale de su 1948
Su
testu inoche pubricadu est sue sa Costitutzione aprovada dae s’Assemblèa
Costituente e intradu in vigòre su 1° ghennargiu de su 1948.
COSTITUTZIONE DE SA REPUBLICA ITALIANA
PRINTZÌPIOS
FUNDAMENTALES
Art. 1.
S’Italia
est una Republica democràtica, fundada in su traballu.
Sa
soberania apartenet a su pòpulu, chi l’esertzitat in sos modos e in sos lìmites
de sa Costitutzione.
Art. 2.
Sa
Republica reconnòchet e garantit sos diritos inviolàbiles de s’òmine, sia
comente singulu siat in sas formatziones sotziales ue s’esprìmit sa
personalidade sua, e rechèdet s’adimpìmentu de sos doveres inderogàbiles de
solidariedade polìtica, econòmica e sotziale.
Art. 3.
Totu
sos tzitadinos ant sa matessi dinnidade sotziale e sunt uguales ainnantis de sa
letze, chene distintzione de sessu, de ratza, de limba, de religione, de idèas
polìticas, de conditziones personales e sotziales.
Est
compitu de sa Republica a remòver sos impeigos de òrdine econòmicu e sotziale,
chi, limitande abèru sa libertade e sa paridade de sos tzitadinos, impedini su
prenu isvilupu de sa pessone umana e sa partetzipatzione cuncreta de totu sos
traballadores a s’organizatzione polìtica, econòmica e sotziale de sa Natzione.
Art. 4.
Sa
Republica reconnòschet a totu sos tzitadinos su diritu a su traballu e promòghet
sas conditziones chi rèndant permanènte custu diritu.
Cada
tzitadinu at su dovere de isvilupare, sicundu sas possibilidades suas e
s’ischerta pròpria, un’atividade o una funtzione chi cuncùrrat a sa crèschida
materiale o ispirituale de sa sotziedade.
Art. 5.
Sa
Republica, una e indivisìbile, reconnòschet e promòghet sas autonomias locales;
àtuat in sos servítzios chi dipèndene dae s’Istadu su detzentramentu
amministrativu prus ampru; aguàlat sos printzìpios e sos mètodos de sa
legislatzione sua a sas esigentzias de s’autonomìa e de su detzentramentu.
Art. 6.
Sa
Republica tutelat cun apòsitas règulas sas minorìas limbìsticas.
Art. 7.
S’Istadu
e sa Crèsia catòlica suni, cada unu in su matessi òrdine, indipendentes e
soberànos.
Sos
raportos issoro sunt regulados dae sos Patos Lateranensos. Sas modificatzìones
de sos Patos, atzetadas dae ambas partes, non rechèdene protzedimentu de
revisiòne Costitutzionale.
Art. 8.
Totu
sas cunfessiones religiosas suni in su matessi
modu lìberas ainnantis de sa letze.
Sas
cunfessiones religiosas diferèntes dae sa catòlica ant diritu de s’organizare
sicundu sos matessi istatutos, in cantu non cuntrastene cun s’ordinamentu
giurìdicu italianu.
Sos
raportos issoro cun s’Istadu suni regulados dae sa letze in base a intesas cun
sas proprias rapresentàntzias.
Art. 9.
Sa
Republica promòghet s’isvilupu de sa cultura e sa chirca iscientìfica e
tènnica.
Tutelat
sa paesagiu e su patrimòniu istòricu e artìsticu de sa Natzione.
Art.10.
S’ordinamentu giurìdicu italianu si cuformat a sas règulas de su
diritu internatzionale reconnòtas in manera tzenerale.
Sa conditzione giurìdica de sos istrànieros est regulada dae sa
letze in cunformidade cun sas règulas e cun sos tratados internatzionales.
A s’istrànieru, chi li siat impedidu in sa natzione sua
s’esertzitziu efetivu de sas libertades democràticas garantidas dae sa
Costitutzione italiana, at diritu de asilu in su territòriu de sa Republica,
cunforma a sas conditziones istabilidas dae sa letze.
No est amìtida s’estraditzìone de s’istrànieru pro crìmines
pòlìticos.
Art. 11.
S’Italia repudiàt sa gherra comente istrumentu de ofèsa a sa
libertade de sos ateros pòpulos e comente istrumentu de risolutzione de sas
disputas internatzionales; cunsentidi, in conditziones de paridade cun sos
ateros Istados, a sas limitatziones de sovranidàde netzessàrias a unu
ordinamentu chi assecuret sa pache e sa zustìssia intre sas Natziones; promòghede
e favorit sas organizatziones internatzionales incarrigadas a tale finalidade.
Art. 12.
Sa bandèra de sa Republica est su tricolore italianu:
virde, biancu e rùviu, a tres bandas verticales de mannàrias
uguales.
PARTE I
DIRITOS E
DOVERES DE SOS TZITADINOS
TITULU I
RAPORTOS
TZIVILES
Art. 13.
Sa libertade personale est inviolàbile.
No est ammìtida forma peruna de presonìa, de ispetzione o compudu
personale, nen cale si siat atera limitatzione de sa libertade personale, si
non pro atu motivadu dae s’autoridade giuditziària e in sos casos e modos
prevìstos dae sa letze.
In casos etzetzionàles de netzessidade e urtzentzia, inditados
tassativamènte dae sa letze, s’autoridade de Pùbrica seguresa pòdet adotàre
provedimentos provisòrios, chi dèvent èsser comunicados intro barantoto oras a
s’autoridade giuditziària e, si custa no los cunvalidàt in sas sutzessivas
barantoto oras, s’intèndene revocados e abbarrana privos de cada efetu.
Est punìda cada violèntzia fisica e morale a sas pessones chi
siant sutapostas a limitatziones de libertade.
Sa letze istabilit sos lìmites màssimos de presònia preventiva.
Art. 14.
Su domitzìliu est inviolàbile.
Non si pòdent fàchere ispetziones o compudos o secuestros si no in
sos casos e modos istabilidos dae sa letze sicundu sas garantzías istabilidas a
tutela de sa libertade personale.
Sos atzertamentos e sas ispetziones pro motivos de sanidade e de
incolumidàde pùbrica o a fines econòmicos e fiscales suni regulados dae letzes
ispetziales.
Art. 15.
Sa libertade e sa segretesa de sa currispundèntzia e de cada atera
forma de comunicatzione suni inviolàbiles.
Sa limitatzione issoro pòdet avènner solu pro atu motivadu dae
s’autoridade giuditziària cun sas garantzìas istabilidas dae sa letze.
Art. 16.
Cada tzitadinu si pòdet moghere e abbarrare liberamente in cale si
sia parte de su territòriu natzionale, sarvu sas limitatziones chi sa letze
istabilit in via tzenerale a motivos de sanidade o de sicuresa. Manc’una
limitatzione pòdet èsser determinada dae resones polìticas.
Cada tzitadinu est lìberu de essire dae su territòriu de sa Republica
e de bi recuire, sarvu sos òbrigos de letze.
Art. 17.
Sos tzitadinos ant diritu de si reunire patzificamente e chene
armas.
Pro sas reuniones, finas in locu apertu a su pùbricu, non est
rechèdiu preavisu.
De sas reuniones in locu pùbricu dèvet èsser dadu preavisu a sas
autoridades, chi las pòdent pruibire solu in casu de cunprobàdos motivos de
sicuresa o de incolumidàde pùbrica.
Art. 18.
Sos tzitadinos ant diritu de s’assotziare liberamente, chene
permìssu, pro fines chi non suni proibidos a sos sìngulos dae sa letze penale.
Suni proibidas sas assotziatziones segretas e cussas chi
pissighini, finas inderetamente, finalidades polìticas mediànte organizatziones
de caràtere militare.
Art. 19.
Totus
ant diritu de professare liberamente sa matessi fide religiosa in cada si siat
forma, individuale o assotziada, de nde fàgher reclamitzu e de nd’esertzitare
in privadu o in pùbricu su cultu, bastet chi non si tratet de ritos contràrios
a su custumene vonu.
Art. 20.
Su
caràtere eclesiàsticu e su fìne de religione o de cultu de una assotziatzione o
istitutzione non pòdent èsser cajòne de ispetziales limitatziones legislativas,
nen de ispetziales agràvios fiscales pro sa costitutzione sua, capatzidade
giuridica e cada si siat forma de atividade.
Art. 21.
Totus
ant diritu de acrarare liberamente su pròpriu pensamentu cun sa paràula,
s’iscritu e cada ateru mèdiu de isparghimentu.
S’istampa
non pòdet èsser sutzeta a permissos o tzensuras.
Si
pòdet pròtzedere a secuestru solu pro atu motivàdu dae
s’autoridade giuditziària in su casu de delitos, ue sa letze de s’istampa
l’autoritzada ispressamente, o in su casu de violatzione de sas normas chi sa
letze matessi prescrìat pro s’indicatzione de sos responsàbiles.
In
tales casos, cando bi siat assolùta urgèntzia e non siat possìbile s’interventu
tempestivu de s’autoridade giuditziària, su secuestru de s’istampa periòdica
pòdet èsser esecùtadu dae ufitziales de politzia giuditziària, chi dèvent
deretu, e non mai oltres vintibatoro oras, fàgher dinnuntzia a s’autoridade
giuditziària. Si custa no lu cumbalidat in sas vintibator oras sutzessivas, su
secuestru s’intèndet revocadu e privu de cada efetu.
Sa
letze pòdet istabilire, cun normas de caràtere tzenerale, chi siant resos notos
sos istrumentos de finantziamentu de s’istampa periòdica.
Suni
proibidas sas pubricatziones a istampa, sos ispetàculos e totu sas ateras
manifestatziones contràrias a su custumene vonu.
Sa
letze istabilit provedimentos addecuados a prevènner e a domare sas
violatziones.
Art. 22.
Nissunu
pòdet èsser privadu, pro motivos polìticos, de sa capatzidade giurìdica, de sa
tzitadinàntzia, de su lùmene.
Art. 23.
Nissuna
prestatzione personale o patrimoniale pòdet èssere imposta si no in base a sa
letze.
Art. 24.
Totus
pòdent atzire in giudìtziu pro sa tutela de sos matessi diritos e interessos
letzìtimos.
Sa
difesa est diritu inviolàbile in cada istadu e gradu de su protzedimentu.
Sunt
assicurados a sos bisontzosos, cun apòsitos istitutos, sos metzos pro atzire e
si difèndere ainnantis de cada giurisditzione.
Sa
letze determinat sas conditziones e sos modos pro s’acontzu de sos erròres
giuditziàrios.
Art. 25.
Nissunu
pòdet èsser disviadu dae su giùighe naturale dae prima costituidu pro letze.
Nissunu
pòdet èsser punidu si no in fortza de una letze chi siat intrada in vigore
prima de su fatu cumissu.
Nissunu
pòdet èsser sutapòstu a misùras de sicuresa si no in sos casos previstos dae sa
letze.
Art. 26.
Sa
cunsinna fortzada de su tzitadinu pòdet èsser cussentida solu ue siat
abididamente prevista dae sas cunventziònes internatzionales.
Non
pòdet in perunu casu èsser amìtida pro reàtos polìticos.
Art. 27. (*)
Sa
responsabilidàde penale est personale.
S’imputadu
no est consideràdu reu fintzas a sa cundenna difinitìva.
Sas
penas non pòdent cunsìstere in tratamentos contràrios a su sensu de umanidade e
devènt tèndere a educare de nou su cundennadu.
No
est ammìtida sa pena de morte, si no in sos casos previstos dae sas letzes
militares de gherra.
Art. 28.
Sos
funtzionarios e sos dipendentes de s’Istadu e de sos entes pùbricos suni
deretamènte responsábiles, sicundu sas letzes penales, tziviles e
amministrativas, de sos atos crompìdos in violatziònes de diritos. In tales
casos sa responsàbilidade tzivile s’allargada a s’Istadu e a sos entes pùbricos.
TITULU II
RAPORTOS ETICOS-SOTZIALES
ART. 29.
Sa
Republica reconnòschet sos diritos de sa famìlia comente sotziedade naturale
fundada in su matrimòniu.
Su
matrimòniu est ordinadu in s’agualidade morale e giurìdica de sos isposos, cun
sos limites istabilidos dae sa letze a garantzia de s’unidade famìliare.
Art. 30.
Est
dovere e diritu de sos tzenitores mantènner, istruire e educare sos fitzos,
finas si nàschidos foras de su matrimòniu.
In
sos casos de incapatzidade de sos tzenitòres, sa letze provèdit a chi siant
assòlvidos sos còmpitos issoro.
Sa
letze assicurat a sos fitzos nàschidos foras de su matrimòniu cada tutela
giurìdica e sotziale, cumpatìbile cun sos diritos de sos membros de sa famìlia
letzitima.
Sa
letze detat sas normas e sos limites pro sa chirca de sa paternidade.
Art. 31.
Sa
Republica fatzilitat cun mesuras econòmicas e ateras providèntzias sa formatzione
de sa famìlia e s’adimpìmentu de sos còmpitos currispondèntes, cun particulàre
reguardu a sas famìlias numerosas.
Protètzede
sa maternidade, s’infàntzia e sa tzovèntude, favorìnde sos istitutos
netzessarios a tale finalidàde.
Art. 32.
Sa
Republica tutelat sa salude comente fundamentale diritu de s’individuu e
interessu de sa colletividade, e garantidi curas gratis a sos bisontzosos.
Nissunu
pòdet èsser obrigàdu a unu determinadu tratamentu sanitàriu si non pro
disponimentu de letze.
Sa
letze non pòdet in nissunu casu violare sos limites impostos dae su rispetu de
sa pessone umana.
Art. 33.
S’arte
e s’iscèntzia suni lìberas e lìberu nd’est s’insintzàmentu.
Sa
Republica detat sas normas tzenerales de s’istrutzione e fundat iscolas
istatales pro totu sos ordines e grados. Entes e privados ant su diritu de
fundare iscolas e istitutos de educatzione, chene pesu a s’Istadu.
Sa
letze, in s’istabilìre de sos diritos e sos òbrigos de sas iscolas chi non sunt
istatales e chi dimandant sa paridade, dèvet assicurare a issas prena libertade
e a sos iscolanos issoro unu tratamentu iscolàsticu ecuiparadu a cussu de sos
iscolanos de sas iscolas istatales.
Est
prescrìtu un esàme de Istadu pro s’ammissione a sos vàrios òrdines de iscolas o
pro s’acabu de issos e pro s’abilitatzione a s’esertzitziu professiònale.
Sas
istitutziones de arta cultura, universidades e acadèmias, ant diritu de si dare
ordinamentos autonomos in sos limites istabilidos dae sas letzes de s’Istadu.
Art. 34.
S’iscola
est aperta a totus.
S’istrutzione
inferiòre, impartida pro nessi oto annos, est obrigatòria e gratuìda.
Sos
capassos e dinnos, finas si privos de metzos, ant diritu de che lomper sos
grados prus artos de sos istudios.
Sa
Republica rèndet cuncretu custu diritu cun borsas de istudiu, assignos a sas
famìlias e ateras providèntzias, chi dèvent èsser atribuìdas pro cuncursu.
TITULU III
RAPORTOS ECONOMICOS
ART. 35.
Sa
Republica tutelat su traballu in totu sas formas e aplicatziònes suas.
Curat
sa formatzione e sa creschida professiònale de sos traballadores.
Promòvet
e favorit sos acòrdos e sas organizatziones internatzionales intesos a nde
afirmare e regulare sos diritos de su traballu.
Reconnòschet
sa libertade de emigratzione, sarvu sos òbrigos istabilidos dae sa letze in
s’interessu tzenerale, e tutelat su traballu italianu a s’estero.
Art. 36.
Su
traballadore at diritu a una paga proportziònada a s’incantidade e calidade de
su traballu suo e in dontzi casu bastante a l’assicurare a issu e a sa famìlia un’esistèntzia
libera e dinnidosa.
Sa
durada massima de sa die de traballu est istabilida dae sa letze.
Su
traballadore at diritu a su reposu chidajolu e a sas fèrias annuales pacadas, e
non bi pòdet renuntziare.
Art. 37.
Sa
fèmina traballadora at sos matessi diritos e, a paridade de traballu, sas
matessi pacas chi tocant a su traballadore.
Sas
conditziones de traballu dèvent cunsentìre s’adimpìmentu de sa sua essentziàle
funtzione famìliare e assicurare a sa mama e a su pitzinnu una ispetziale
addecuada protetzione.
Sa
letze istabilit su limite mìnimu de edade pro su traballu salarìadu.
Sa
Republica tutelat su traballu de sos minores cun ispetziales normas e garantit
a issos, a paridade de traballu, su diritu a sa paridade de sa paca.
Art.
38.
Cada
tzitadinu inàbile a su traballu e privu de metzos netzessarios a bìver at
diritu a su mantenimentu e a s’assistènzia sotziale.
Sos
traballadores ant diritu chi siant previstos e assecurados metzos addecuados a
sas esigèntzias issoro de vida in casu de infortuniu, maladìa, imvalididàde e
vetzesa, disocupatzione involontària.
Sos
inàbiles e sos minorados ant diritu a s’educatzione e a s’aviamentu
professionale.
A
sos compitos previstos in custu articulu provèdint òrganos e istitutos
predispòstos o integrados dae s’Istadu. S’assistèntzia privada est lìbera.
Art. 39.
S’organizatzione
sindacale est libera.
A
sos sindacados non pòdet èsser impostu ateru obrigu si non sa retzistradura
issoro in sos ufítzios locales o tzentrales, sicundu sas normas de letze.
Pro
sa retzistradura est conditzione chi sos istatutos de sos sindacados
dispontzant un ordinamentu internu a base democràtica.
Sos
sindacados retzistrados ant personalidade giurìdica.
Pòdent,
rapresentados totu in pare in proportzione de sos iscritos issoro, istèrrer
cuntratos comunos de traballu cun eficàtzia obrigatòria pro totu sos chi apartènent
a sas categorias chi su cuntràtu si referìt.
Art.40.
Su
diritu de iscioperu s’esertzitat in s’ambitu de sas letzes chi lu regulant.
Art. 41.
S’initziativa
econòmica privada est libera.
Non
si pòdet ácher in cuntrastu cun s’utilidade sotziale o in modu de cajonare
dannu a sa securèsa, a sa libertàde, a sa dinnidàde umana.
Sa
letze determinàt sos programas e sos controllos oportunos in modu chi sa faìna
econòmica pùbrica e privàda pòtat èsser indiritzada e cordinada a fines
sotziales.
Art. 42.
Sa
propriedàde est pùbrica o privàda. Sos venes econòmicos apartènent a s’Istadu,
a entes o a privàdos.
Sa
propriedàde privàda est reconnòta e garantida dae sa letze, chi nde detzìdit
sos modos de comporu, de recrèu e sos limites a s’iscopu de nd’assicurare sa
funtzione sotziale e de la rènder atzessiva a totus.
Sa
propriedàde privàda pòdet èsser, in sos casos prevedìdos dae sa letze, e sàrvu
indennitzu, espropriàda pro motivos de interessu tzenerale.
Sa
letze istabilit sas normas e sos limites de sa sutzessione letzìtima e
testamentaria e sos diritos de s’Istadu in sas eredidades.
Art. 43.
A
fines de utilidade tzenerale sa letze pòdet riservàre oritzinariamente o
tramudare, mediànte espropriatzione e sàrvu indennitzu, a s’Istadu, a entes
pùbricos o a comunidades de traballadores o de utentes determinadas impresas o
categorias de impresas, chi si riferint a servitzios pùbricos essentziales o a
benas de enertzia o a situatziones de monipòliu e àpant caràtere de interessu primartzu
tzenerale.
Art. 44.
A
su fine de otènner su ratzionale isfrutamentu de su terrinu e de istabilire
tzustos relatos sotziales, sa letze imponet obrigos e binculos a sa propriedàde
terriera privàda, fissat limites a s’istesa sua sicundu sas regiones e sas
zonas agràrias, promòghet e impònet sa bonifica de sas terras, sa
trasformatzione de su tenimentu e sa ricostitutzione de sas unidades
produtivas; atzudat sa minuda e mediana propriedàde.
Sa
letze dispònet provedimentos a favore de sas zonas montanas.
Art. 45.
Sa
Republica reconnòschet sa funtzione sotziale de sa coperatzione a caràtere de
mutualìdade e chene fines de ispeculatzione privàda. Sa letze nde promòvet e
favorit s’acreschimentu cun metzos prus addatos e nd’assicurat, cun sos tzustos
controllos, su caràtere e sas finalidades.
Sa
letze provedit a sa tutela e a s’isvilupu de s’artigianadu.
Art. 46.
A
sos fines de s’elevatzione econòmica e sotziale de su traballu e in armonia cun
sas esigentzias de sa produtzione, sa Republica reconnòschet su diritu de sos
traballadores a collaboràre, in sos modos e in sos limites istabilidos dae sas
letzes, a sa tzestiòne de sas atziendas.
Art. 47.
Sa
Republica incoratzat e tutelat su rispàrmiu in totu sas formas suas;
dissiprinat, cordinat e controllat s’esertzitziu de su crèditu.
Favorit
s’atzessu de su risparmiu populare a sa propriedade de sa domo, a sa
propriedade direta cortivadòra e a s’investimentu atzionariu diretu e indiretu
in sas istruturas produtivas mannas de sa Natzione.
TITULU IV
RAPORTOS POLITICOS
ART. 48. (*)
Sunt
eletores totu sos tzitadinos, òmines e èminas, chi nche suni lòmpidos a sa
matzore edade.
Su
votu est personale e uguale, liberu e segretu. S’esertzitziu suo est dovere
tzivicu.
Su
diritu de votu non pòdet èsser limitadu si non pro incapatzidade tzivile o pro
efetu de sentèntzia penale irrevocàbile o in sos casos de indinnidade morale
inditados dae sa letze.
Art. 49.
Totu
sos tzitadinos ant diritu de s’assotziare lìberamente in partidos pro cuncùrrer
in mètodu democràticu a istabilire sa polìtica natzionale.
Art. 50.
Totu
sos tzitadinos pòdent imbiare petitziones a sas Càmeras pro dimandare
provedimentos letzislativos o espònner netzessidades comunes.
Art. 51. (*)
Totu
sos tzitadinos de s’unu o de s’ateru sessu pòdent intrare a sos ufìtzios
pùbricos e a sas càrrigas eletivas in conditziones de agualidade, sicundu sos
recuisidos istabilidos dae sa letze.
Sa
letze pòdet, pro s’ammissione a sos ufìtzios pùbricos e a sas càrrigas
eletivas, agualare a sos tzitadinos sos italianos chi no apartènent a sa
Republica.
Chi
est mutidu a funtziones pùbricas eletivas at diritu de dispònner de su tempus
netzessariu a s’adempimentu issoro e de mantennere su postu suo de traballu.
Art. 52.
Sa
difesa de sa pàtria est dovere sacru de su tzitadinu.
Su
servitziu militare est obrigatoriu in sos limites e modos istabilidos dae sa
letze. S’adimpimentu suo non prejuicat sa positzione de traballu de su
tzitadinu, nen s’esertzìtziu de sos diritos polìticos.
S’ordinamentu
de sas Fortzas armadas si cunformat a s’ispiritu democràticu de sa Republica.
Art. 53.
Totus
suni tènnidos a cuncùrrere a sas ispesas pùbricas in resone de sa capatzidade
contributiva issoro.
Su
sistema tributàriu est cunformadu a critèrios de progressìvidade.
Art. 54.
Totu
sos tzitadinos ant su dovere d’èsser fideles a sa Republica e de rispetare sa
Costitutzione e sas letzes.
A
sos tzitadinos chi li sunt acomandadas funtziones pùbricas ant su dovere de las
adimpire cun dissiprina e onore, prestande juramentu in sos casos istabilidos
dae sa letze.
PARTE II
ORDINAMENTU DE SA
REPUBLICA
TITULU I
SU PARLAMENTU
Setzione I
Sas Càmeras
Art. 55.
Su
Parlamentu si cumpònet de sa Càmera de sos Deputados e de su Senadu de sa Republica.
Su
Parlamentu si reunit in assortidortza comuna de sos membros de sas duas Càmeras
in sos solos casos istabilidos dae sa Costitutzione.
Art. 56. (*)
Sa
Càmera de sos deputados est eleta a sufratzu universale e diretu, in resone de
unu deputadu pro otanta mitza abitantes o pro fratzione superiore a baranta
mitza.
Sunt
elitzibiles a deputados totu sos eletores chi in sa die de sas eletziones ant
crompidu sos vintighimbe annos de edade.
Art. 57. (*)
Su
Senadu de sa Republica est eletu a base Regionale.
A
donnia Regione est atribuidu unu senadore pro dughenta mitza abitantes o pro
fratzione superiore a chentu mitza.
Nissuna
Regione pòdet àer unu numeru de senadores suta de ses. Sa Valle d’Aosta at unu
solu senadore.
Art. 58.
Sos
senadores sunt eletos a sufratzu universale e diretu dae sos eletores chi ant
superadu su vintighimbesimu annu de edade.
Sunt
elìtzibiles a senadores sos eletores chi ant crompidu su barantesimu annu.
Art. 59.
Est
senadore de diritu e a bida, sarvu rinùntzia, chi est istadu Presidente de sa
Republica.
Su
Presidente de sa Republica pòdet numenare senadores a bida chimbe tzitadinos
chi ant illustradu sa Pàtria pro artissimos meritos in su campu sotziale,
iscientificu, artìsticu e literariu.
Art. 60. (*)
Sa
Càmera de sos deputados est elitzida pro chimbe annos, su Senadu de sa
Republica pro ses.
Sa
durada de cada Càmera non pòdet èsser pròrogada si non pro letze e solu in casu
de gherra.
Art. 61.
Sas
eletziones de sas Càmeras novas si depent facher intro setanta dies dae sa vine
de sas pretzedentes. Sa prima reunione si depet facher non oltres sa vintesima
die dae sas eletziones.
Finas
a cando non siant reunidas sas Càmeras novas sunt pròrogados sos poderes de sas
pretzedèntes.
Art. 62.
Sas
Càmeras si reunint de diritu sa prima die non feriada de frearju e de santu
gavini.
Cada
Càmera pòdet èsser cunvocada in bia istraordinaria pro initziativa de su
Presidente suo o de su Presidente de sa Republica o de unu tertzu de sos
cumponentes suos.
Cando
si reunit in bia istraordinaria una Càmera, est cunvocada de diritu puru
s’atera.
Art. 63.
Cada
Càmera elìtzit tra sos suos cumponentes su Presidente e s’Ufítziu de
presidèntzia.
Cando
su Parlamentu s’assortit in reunione comuna, su Presidente e s’Ufítziu de
presidentzia suni cussos de sa Càmera de sos deputados.
Art. 64
Cada
Càmera adotat su pròpriu regulamentu a majorantzia assoluta de sos cumponentes
suos.
Sas
reuniones suni pùbricas; a dontzi modu, cada una de sas duas Càmeras e su
Parlamentu a Càmeras reunidas pòdent deliberare de s’assortire in reunione
segreta.
Sas
deliberatziones de cada Càmera e de su Parlamentu non suni vàlidas si non b’est
sa majorantzia de sos cumponentes issoro, e si non sunt adotadas a majorantzia
de sos presentes, sarvu chi sa Costitutzione prescrìvat una majorantzia
ispetziale.
Sos
membros de su Guvernu, finas si non fàghent parte de sas Càmeras, ant diritu, e
si rechèstu obrigu, de assìstere a sas reuniones. Dèpent èsser intesos cada
vorta chi lu rechèdent.
Art. 65.
Sa
letze determinat sos casos de inelitzibilidade e de incumpatibilidade cun
s’ufítziu de deputadu o de senadore. Nissunu pòdet apartènner
cuntemporaneamènte a sas duas Càmeras.
Art. 66.
Cada
Càmera tzudicat de sos tìtolos de amissione de sos cumponentes suos e de sas
causas supratzuntas de inelitzibilidade e incumpatibilidade.
Art. 67.
Cada
membru de su Parlamentu rapresentat sa Natzione e esertzitat sas funtziones
suas chene vinculos de mandatu.
Art. 68. (*)
Sos
membros de su Parlamentu non pòdent èsser pissichidos pro sas opiniones
esprimidas e sos votos daos in s’esertzitziu de sas funtziones issoro.
Chene
pirmissu de sa Càmera a sa cale apartènet, nissunu membru de su Parlamentu
pòdet èsser sutapostu a protzedimentu penale; nen pòdet èsser arrestadu o
sinuncas privadu de sa libertade personale, o sutapostu a compudu personale o
domitziliare, sarvu chi siat acatadu in s’atu de cummiter unu delitu pro su
cale est obbrigatoriu su mandatu o s’ordine de catura.
Uguale
pirmissu est rechèstu pro tràer in arrestu o mantènner in presone unu membru de
su Parlamentu in esecutzione de una sententzia puru irrevocàbile.
Art. 69.
Sos
membros de su Parlamentu retzint un indennidade istabilida dae sa letze.
Setzione II
Sa formatzione de sas
letzes
Art. 70.
Sa
funtzione letzislativa est esertzitada comunemente dae sas duas Càmeras.
Art. 71.
S’initziativa
de sas letzes apartènet a su Guvernu, a cada membru de sas Càmeras e a sos
òrganos e entes chi lis sia cunferta dae letze costitutzionale.
Su
populu esertzitat s’initziativa de sas letzes, gràtzias a sa propònnida, dae
parte de a su nessi chimbanta mitza eletores, de unu protzetu iscritu in
articulos.
Art. 72.
Cada
disinnu de letze, presentadu a una Càmera est, sicundu sas normas de su
regulamentu suo, isaminadu dae una cummissione e apustis dae sa Càmera matessi,
chi l’aprovat articulu pro articulu e cun votatzione cuncrusiva.
Su
regulamentu istabilit protzedimentos abreviados pro sos disinnos de letze chi
lis est decrarada sa primura.
Pòdet
finas istabilire in cales casos e formas s’esámine e s’aprobatzione de sos disinnos
de letze suni cunferidos a cummissiones, puru fitianas, cumpostas in modu de
ispricare sa proportzione de sos grustos parlamentares.
Puru
in tales casos, finas a su momentu de s’aprovatzione sua difinitiva, su disinnu
de letze est rimìtidu a sa Càmera, si su Guvernu o unu detzimu de sos
cumponentes de sa Càmera o unu cuintu de sa cummissione rechèdent chi siat
allegadu e votadu dae sa Càmera matessi o puru chi siat sutapostu a
s’aprovatzione sua cuncrusiva cun solas decraraduras de votu.
Su
regulamentu determinat sas formas de pubritzidade de sos traballos de sas
cummissiones.
Sa
protzedura de esàmine e de aprovatzione direta dae parte de sa Càmera est
sèmper adutàda pro sos disinnos de letze in matèria costitutzionale e eletorale
e pro cuddos de delegatzione letzislativa, de autorizatzione a ratificare
tratados internatzionales, de aprovatzione de bilantzios e cossuntivos.
Art. 73.
Sas
letzes suni promurgadas dae su Presidente de sa Republica intro unu mese dae
s’aprovatzione. Si sas Càmeras, cada una a
majorantzia assoluta de sos suos cumponentes, nde decrarant sa primura, sa
letze est promurgada in su tèrmine dae issa istabilidu.
Sas
letzes suni pubricadas deretu in fatu a sa promurgatzione e intrant in vigòre
sa vindighesima die sutzessiva a sa pubricatzione issoro, sarvu chi sas letzes
matessi istabiliscant unu tèrmine diversu.
Art. 74.
Su
Presidente de sa Republica, prima de promurgare sa letze, pòdet cun messatzu
motivadu a sas Càmeras dimandare una deliberatzione nova.
Si
sas Càmeras aprovana sa letze de novu, custa dèvet èsser promurgada.
Art. 75.
Est
cumandadu referendum populare pro deliberare s’annullamentu, totale o
partziale, de una letze, cando lu rechèdent chimbichentas mitza eletores o
chimbe Cussitzos Regionales.
No
est amìtidu su referendum pro sas letzes tributàrias e de bilàntzu, de annistìa
e de indurtu, de auturizatzione a ratificare tratados internatzionales.
Ant
diritu de partetzipare a su referendum totu sos tzitadinos mutidos a elitzire
sa Càmera de sos deputados.
Sa
proposta sutzeta a referendum est aprobada si at partitzipadu a sa votatzione
sa majorantzia de sos àentes diritu, e si est otennida sa majorantzia de sos
votos esprimidos validamente.
Sa
letze determinat sas maneras de s’atuamentu de su referendum.
Art. 76.
S’esertzitziu
de sa funtzione letzislativa non pòdet èsser delegadu a su Guvernu si non cun
determinu de fundamentos e critèrios diretivos e solu pro tempus limitadu e pro
otzetos definidos.
Art. 77.
Su
guvernu non pòdet, chene delegatzione de sas Càmeras, pùbricare decretos chi
apant balore de letze ordinària.
Cando,
in casos istraordinarios de netzessidade e de apretu, su Guvernu adotat, suta
sa responsabilidade sua, provedimentos provisorios cun fortza de letze, sa die
matessi los dèvet presentare pro sa cunversione a sas Càmeras chi, finas si
isortas, sunt apositamente cunvocadas e si reunint intro chimbe dies.
Sos
decretos pèrdent eficàtzia giài dae s’incumintzu, si non suni cumbertìdos in
letze intro sessanta dies dae sas pubricatzione issoro. Sas Càmeras pòdent in dontzi
casu regulare in letze sos raportos giuridicos sortos in sa base de sos
decretos non cumbertìdos.
Art. 78.
Sas
Càmeras deliberant s’istadu de gherra e cunferint a su Guvernu sos poderes
netzessàrios.
Art. 79.
S’annistìa
e s’indùltu suni cuntzèssos dae su Presidente de sa Republica pro letze de
delegatzione de sas Càmeras.
Non
si pòdent apricàre a sos reatos cumìssos apustis de sa proposta de
delegatzione.
Art. 80.
Sas
Càmeras autorìtzant cun letze sa ratifica de sos tratados internatzionales chi
suni de natùra polìtica, o previdìnt arbitrados o regulamentos giuditziarios, o
important variaduras de su territòriu o òneres a sas finantzas o cambiaduras de
letzes.
Art. 81.
Sas
Càmeras aprovana cada annu sos bilantzios e su rendicontu consuntìvu presentados
dae su Guvernu.
S’esertzìtziu
provisòriu de su bilantziu non pòdet èsser cuntzessu si non pro letze e pro
periodos non superiores cumpressivamènte a bator meses.
Cun
sa letze de aprovatzione de su bilantziu non si pòdent istabilìre nen tassas
novas e ne ispesas novas.
Cada
atera letze chi importet ispesas novas o maiores dèvet inditare sos metzos pro
bi fàcher fronte.
Art. 82.
Cada
Càmera pòdet dispònner inchièstas in matèrias de pùbricu interessu.
A
tale iscopu numenat tra sos pròprios cumponentes una cummissione formada in
modu de ispricare sa proportzione de sos vàrios grustos.
Sa
cummissione de inchièsta protzedit a sas indatzines e a sos esàmes cun sos
matessi poderes e sas matessi limitatzione de s’autoridade giuditziària.
TITULU II
SU PRESIDENTE DE SA
REPUBLICA
Art. 83.
Su
Presidente de sa Republica est eletu dae su Parlamentu in reunione comuna de
sos matessi membros. A s’eletzione partetzipant tres delegados in modu chi siat
assecuràda sa rapresentàntzia de sas minoràntzias. Sa Valle d’Aosta at unu solu
delegadu.
S’eletzione
de su Presidente de sa Republica at logu pro iscrutiniu segretu a majoràntzia
de duos tertzos de s’assemblèa. Apustis de su tertzu iscrutiniu est sufitziente
sa majoràntzìa assoluta.
Art. 84.
Pòdet
èsser eletu Presidente de sa Republica cada tzitadinu chi apat cumpridu
chimbanta annos de edade e godat de sos diritos tziviles e polìticos.
S’ufítziu
de Presidente de sa Republica est incumpatìbile cun cale si siat atera càrriga.
S’assegnu
e sa dodadura de su Presidente suni istabilidos pro letze.
Art. 85.
Su
Presidente de sa Republica est eletu pro sete annos.
Trinta
dies prima chi nd’iscadat su termine su Presidente de sa Càmera de sos
deputados cunvocàt in reunione comuna su Parlamentu e sos delegados Regionales,
pro elitzire su Presidente de sa Repubbrica novu.
Si
sas Càmeras sunt isortas, o mancant prus pacu de tres meses a sa tzessadura
issoro, s’eletzione s’at de fachere intro bindighi dies dae s’assortidorza de
sas Càmeras novas. In su mentres sunt allonghiados sos poderes de su Presidente
in carriga.
Art. 86.
Sas
funtziones de su Presidente de sa Republica, in dontzi casu chi issu no las
pòtat adimpire, sunt esertzitadas dae su Presidente de su Senadu.
In
casu de impedimentu sichiu o de morte o de dimitintzu de su Presidente de sa
Republica, su Presidente de sa Càmera de sos deputados istabilit s’eletzione de
su Presidente de sa Republica novu intro bindighi dies, sarvu su majore termine
previstu si sas Càmeras sunt isortas o mancat prus pacu de tres meses a sa tzessadura
issoro.
Art. 87.
Su
Presidente de sa Republica est su capu de s’Istadu e rapresentàt s’unidade
natzionale.
Pòdet
imbiare imbassiadas a sas Càmeras.
Istabilit
sas eletziones de sas Càmeras novas e nde fissat sa prima assortidortza.
Autoritzat
sa presentatzione a sas Càmeras de sos disinnos de letze de initziativa de su
Guvernu.
Promurgat
sas letzes e pùbricat sos decretos cun balore de letze e sos regulamentos.
Autorizat
su referendum populare in sos casos previstos dae sa Costitutzione.
Nominat,
in sos casos indicàdos dae sa letze, sos funtzionàrios de s’Istadu.
Abbonat
e retzit sos rapresentàntes diplomàticos, sutzellat sos tratados
internatzionales, sarvu, cando ocùrret, s’autorizatzione de sas Càmeras.
At
su cumandu de sas Fortzas armadas, règhet su Cussitzu supremu de difesa
costituìdu sicundu sa letze, declaràt s’istadu de gherra deliberadu dae sas
Càmeras.
Règhet
su Cussitzu superiore de sa matzistradura. Pòdet cuntzèder gratzia e illepiare
sas penas. Cunferit sas onorifitzèntzias de sa Republica.
Art. 88.
(*)
Su
Presidente de sa Republica pòdet, intesos sos Presidentes issoro, isorvere sas
Càmeras o finas una sola de issas.
Non
pòdet esertzitare tale facultade in sos ùrtimos ses meses de su pròpiu mandatu.
Art. 89.
Nissunu
atu de su Presidente de sa Republica est vàlidu si no est contra firmadu dae
sos ministros proponidores, chi si nd’assùmene sa responsabilidade.
Sos
atos chi ant balore letzislativu e sos ateros inditados dae sa letze suni
contra firmados finas dae su Presidente de su Cussitzu de sos Ministros.
Art. 90.
Su
Presidente de sa Republica no est responsabile de sos atos cumprìdos in
s’esertzìtziu de sas funtziones suas, foras chi pro artu tradimentu o pro
atentadu a sa Costitutzione.
In
tales casos est postu in istadu de acusa dae su Parlamentu in reunione comuna,
a majoràntzia assoluta de sos membros suos.
Art. 91.
Su
Presidente de sa Republica, prima de assùmere a sas funtziones suas, prestat
tzuramentu de fidelidade a sa Republica e de osservàntzia de sa Costitutzione
ainnantis de su Parlamentu in reunione comuna.
TITULU III
SU GUVERNU
Setzione I
Su Cussitzu de sos
Ministros
Art. 92.
Su
Guvernu de sa Republica est cumpostu dae su Presidente de su Cussitzu e dae sos
Ministros, chi impare costituint su Cussitzu de sos Ministros.
Su
Presidente de sa Republica nòminat su Presidente de su Cussitzu de sos
Ministros e, pro indicatzione de custu, sos Ministros.
Art. 93.
Su
Presidente de su Cussitzu de sos Ministros e sos Ministros, prima de assùmere
sas funtziones, prestana juramentu in sas manos de su Presidente de sa
Republica.
Art. 94.
Su
Guvernu dèvet àer sa fidùtzia de sas duas Càmeras.
Cada
Càmera acordat o che moghet sa fidùtzia mediànte motzione motivada e votada pro
apellu nominàle.
Intro
deghe dies dae sa formatzione sua su Guvernu si presentat a sas Càmeras pro nde
otènner sa fidùtzia.
Su
votu contràriu de una o de ambas sas Cámeras supra de una proposta de su
Guvernu no importat obrigu de dimissiones. Sa motzione de isfidùtzia dèvet
èsser firmada a su mancu dae unu detzimu de sos componentes de sa Càmera e non
pòdet èsser posta in arrèjonu prima de tres dies dae sa presentatzione sua.
Art. 95.
Su
Presidente de su Cussitzu de sos Ministros dirìtzit sa polìtica tzenerale de su
Guvernu e nd’est responsàbile. Mantènet s’unidade de indiritzu polìticu e
amministrativu, promòvende e organitzande s’atividade de sos Ministros. Sos
Ministros suni responsábiles totu impare de sos atos de su Cussitzu de sos
Ministros, e singularmente de sos atos de sos Ministéros issoro.
Sa
letze provedit a s’ordinamentu de sa Presidentza de su Cussitzu e determinat su
numeru, sas atributziones e s’organitzadura de sos Ministèros
Art. 96. (*)
Su
Presidente de su Cussitzu de sos Ministros e sos Ministros suni postos in
istadu de acusa dae su Parlamentu in reunione comuna pro reatos cumissos in
s’esertzitziu de sas funtziones issoro.
Setzione II
Sa Pùbrica
Amministratzione
Art. 97.
Sos
pùbricos ufítzios sunt organitzados sicundu dispositziones de letze, in modu
chi siant assicurados su bonu andamentu e s’impartzialidade de
s’amministratzione.
In
s’ordinamentu de sos ufítzios suni determinadas sas isfèras de cumpètentzia,
sas atributziones e sas responsabilidades pròprias de sos funtzionàrios.
A
sos impiegos in sas pùbricas amministratziones s’intrat pro cuncursu, sarvu sos
casos istabilidos dae sa letze.
Art. 98.
Sos
pùbricos impiegados sunt a su servìtziu escrusìvu de sa Natzione.
Si
suni membros de su Parlamentu, non pòdent otènner promotziones si non pro
antzianidade.
Si
pòdent cun letze istabilire limitatziones a su diritu de s’iscrìer a sos
partidos polìticos pro sos matzistrados, sos militares de carriera in servìtziu
ativu, sos funtzionàrios e atzentes de politzia, sos rapresentantes
dipromàticos e consolàres a s’èsteru.
Setzione III
Sos òrganos ausiliarios
Art. 99.
Su
Cussitzu natzionale de s’econòmia e de su traballu est cumpostu, in sos modos
istabilidos dae sa letze, de espèrtos e de rapresentantes de sas categorias
produtivas, in misura chi tentzat contu de s’importàntzia numèrica e calidadiva
issoro.
Est
òrganu de consulèntzia de sas Càmeras e de su Guvernu pro sas matèrias e
sicundu sas funtziones chi lis sunt atribuidas dae sa letze.
At
s’initziativa letzislativa e pòdet contribuire a s’elaboratzione de sa
legislatzione econòmica e sotziale sicundu sos printzìpios e intro sos limites
istabilidos dae sa letze.
Art. 100.
Su
Cussitzu de Istadu est òrganu de consulèntzia tzuridicu-amministrativa e de
tutela de sa tzustìssia in s’amministratzione.
Sa
Corte de sos Contos esertzitat su controllu preventivu de letzìtimidade in sos
atos de su Guvernu, e finas cussu sutzessivu de sa tzestione de su bilantziu de
s’Istadu.
Partetzipat,
in sos casos e in sas formas istabilidas dae sa letze, a su controllu de sa
tzestione finantziaria de sos entes chi s’Istadu contribuìt in bia ordinària.
Relatat deretamente a sas Càmeras supra su risurtadu de su rescontru esecutadu.
Sa
letze assicurat s’indipendèntzia de sos duos istitutos e de sos cumponentes
issoro de fronte a su Guvernu.
TITULU IV
SA MATZISTRADURA
Setzione I
Ordinamentu giurisditzionale
Art. 101.
Sa
tzustìssia est amministrada in lùmene de su populu.
Sos
giùighes suni sutzetos solu a sa letze.
Art. 102.
Sa
funtzione giurisditzionale est esertzitada dae matzistrados ordinàrios
istituidos e regulados dae sas normas de s’ordinamentu tzuditziariu.
Non
pòdent èsser istituidos giùighes istraordinarios o giùighes ispetziales. Si
pòdent istituire solu acante a sos òrganos tzuditziarios ordinarios setziones
ispetzialitzadas pro determinadas matèrias, finas cun sa partetzipatzione de
tzitadinos idòneos foras de sa matzistradura.
Sa
letze regulat sos casos e sas formas de sa partetzipatzione direta de su populu
a s’amministratzione de sa tzustìssia.
Art. 103.
Su
Cussitzu de Istadu e sos ateros organos de tzustìssia amministrativa ant
tzurisditzione pro sa tutela in sos cunfrontos de sa pùbrica amministratzione
de sos interessos letzitimos e, in particulares matèrias inditadas dae sa
letze, finas de sos diritos sutzetivos.
Sa
Corte de sos Contos at tzurisditzione in sas matèrias de contabilidade pùbrica
e in sas ateras ispetzificadas dae sa letze.
Sos
tribunales militares in tempus de gherra ant sa tzurisditzione istabilida dae
sa letze. In tempus de pache ant tzurisditzione solu pro sos reatos militares
cummissos dae apartenentes a sas Fortzas armadas.
Art. 104.
Sa
matzistradura costituit un ordine autònomu e indipendente dae cada ateru
podere.
Su
Cussitzu superiore de sa matzistradura est presedìdu dae su Presidente de sa
Republica.
Nde
fàghent parte de diritu su primu presidente e su procuradore tzenerale de sa
Corte de cassatzione.
Sos
ateros cumponentes sunt elitzidos pro duos tertzos dae totu sos matzistrados
ordinarios intre sos apartenentes a sas vàrias categorias, e pro unu tertzu dae su Parlamentu in reunione
comuna tra professores ordinarios de universidade in matèrias tzuridicas e
avocados supra bìndighi annos de esertzitziu.
Su
Cussitzu elitzit unu vitze presidente tra sos componentes desinnados dae su
Parlamentu.
Sos
membros de su Cussitzu durant in carriga bator annos e non suni torra deretu
elitzìbiles.
Non
pòdent, finas a cando sunt in carriga, èsser iscritos in sos retzistros
professionales, nen fàcher parte de su Parlamentu o de unu Cussitzu Regionale.
Art. 105.
Tocant
a su Cussitzu superiore de sa matzistradura, sicundu sas normas de
s’ordinamentu tzuditziariu, sas assuntziones, sas assinnadùras e sos
trasferimèntos, sas promotziones e sos provedimentos dissiprinàres in sos
riguardos de sos matzistrados.
Art. 106.
Sas
nominas de sos matzistrados avenint pro cuncursu.
Sa
letze supra s’ordinamentu tzuditziariu pòdet ammitire sa nomina, finas eletiva,
de matzistrados onorarios pro totu sas funtziones atribuidas a giùighes
sìngulos.
In
base a disinnu de su Cussitzu superiore de sa matzistradura pòdent èsser mutidos
a s’ufítziu de cussitzeris de cassatzione, pro meritos distintos, professores
ordinarios de universidade in matèrias tzuridicas e avocados chi apant bìndighi
annos de esertzitziu e siant iscritos in sos retzistros ispetziales pro sas
tzurisditziones superiores.
Art. 107.
Sos
matzistrados sunt inamovìbiles. Non pòdent èsser dispensados o suspesos dae
s’esertzitziu nen destinados a ateras sedes o funtziones si non pro detzisione
de su Cussitzu superiore de sa matzistradura, adotada o pro sos motivos e cun sas
garantzias de difesa istabilidas dae s’ordinamentu tzuditziariu o cun su
cunsensu issoro.
Su
Ministru de sa tzustìssia at facultade de promòver s’atzione dissiprinare. Sos
matzistrados si distìnghent tra issos solu pro diversidade de funtziones.
Su
pùbricu ministeru gùdit de sas garantzias istabilidas in sos reguardos suos dae
sas normas de s’ordinamentu tzuditziariu.
Art. 108.
Sas
normas de s’ordinamentu tzuditziariu e de cada matzistradura sunt istabilidas
pro letze.
Sa
letze assecùrat s’indipendentzia de sos giùighes de sas tzurisditziones
ispetziales, de su pùbricu ministeru acante a issas, e de sos estràneos chi
partetzipant a s’amministratzione de sa tzustìssia.
Art. 109.
S’autoridade
tzuditziaria disponèt deretamente de sa politzia tzuditziaria.
Art. 110.
Firmas
sas competentzias de su Cussitzu superiore de sa matzistradura, ispetant a su
Ministeriu de sa tzustìssia s’organitzatzione e su funtzionamentu de sos
servìtzios relatìvos a sa tzustìssia.
Setzione II
Normas supra sa
tzurisditzione
Art. 111 (*)
Totu
sos provedimentos tzurisditzionales dèvent èsser motivàdos.
Contra
sas sententzias e contra sos provedimentos supra sa libertade personale,
pronuntziados dae sos òrganos tzurisditzionales ordinarios o ispetziales, est
sèmper ammissu ricursu in cassatzione pro violatzìone de letze. Si pòdet
contrabènner a tale norma solu pro sas sententzias de sos tribunales militares
in tempus de gherra.
Contra
sas detzisiones de su Cussitzu de Istadu e de sa Corte de sos Contos su ricursu
in cassatzione est ammissu pro sos solos motivos collegados a sa
tzurisditzione.
Art. 112.
Su
pùbricu ministeru at s’obrigu de esertzitare s’atzione penale.
Art. 113.
Contra
sos atos de sa pùbrica amministratzione est sèmper ammissa sa tutela
tzurisditzionale de sos diritos e de sos interessos letzitimos ainnantis de sos
òrganos de tzurisditzione ordinaria o amministrativa.
Tale
tutela tzurisditzionale non pòdet èsser iscrusa o limitada a particolares
metzos de impuntzatzione o pro determinadas categorias de atos.
Sa
letze determinat cales òrganos de tzurisditzione pòdent annullàre sos atos de
sa pùbrica amministratzione in sos casos e cun sos efetos previstos dae sa
letze matessi.
TITULU V
SAS REGIONES, SAS
PROVÌNTZIAS, SOS COMUNES
Art. 114.
Sa
Republica si dividit in Regiones, Provìntzias e Comunes.
Art. 115. (*)
Sas
Regiones suni costituidas in entes autónomos cun próprios poderes e funtziones
sicundu sos printzìpios fissados in sa Costitutzione.
Art. 116. (*)
A
sa Sicilia, a sa Sardegna, a su Trentino-Alto Adige, a su Friuli Venezia Giulia
e a sa Valle d’Aosta sunt atribuidas formas e conditziones particulares de
autònomia, sicundu istatutos ispetziales adotados cun letzes costitutzionales.
Art. 117. (*)
Sa
Regione emanat pro sas sighèntes matèrias normas letzislativas in sos limites
de sos printzipios fundamentales istabilidos dae sas letzes de s’Istadu, sèmper
chi sas normas matessi non siant in cuntrastu cun s’interessu natzionale e cun
cussu de ateras Regiones:
ordinamentu
de sos ufítzios e de sos entes amministrativos dipendentes dae sa Regione;
curatorìas
comunales;
politzia
locale urbana e rurale;
fieras
e mercaos;
benefitzentzia
pùbrica e assistèntzia sanitària e
ospidalera;
istrutzione
artigiana e professiònale e assistèntzia iscolàstica;
museos
e bibliotecas de entes locales;
urbanìstica;
turismu
e indùstria arberghiera;
tranbias
e lineas vetturisticas de interessu Regionale;
viabilidade,
acuedotos e traballos pùbricos de interessu Regionale;
navigatzione
e portos lacuales;
abbas
minerales e termales;
cavas
e torvieras;
catza;
pisca
in sas abbas internas;
agricoltùra
e forestas;
artigianadu.
Ateras
matèrias inditadas dae letzes costitutzionales.
Sas
letzes de sa Republica pòdent intregare a sa Regione su podere de emanare
normas pro s’atuamentu issoro.
Art. 118. (*)
Ispetant
a sa Regione sas funtziones amministrativas pro sas matèrias allistadas in su
pretzedente articulu, sarvu cuddas de interessu escrusivamènte locale, chi
pòdent èsser atribuidas dae sas letzes de sa Republica a sas Provìntzias, a sos
Comunes o a ateros entes locales.
S’Istadu
pòdet cun letzes delegare a sa Regione s’esertzitziu de ateras funtziones
amministrativas.
Sa
Regione esertzitat regularmente sas funtziones amministrativas suas
delegandelas a sas Provìntzias, a sos Comunes o a ateros entes locales, o
abbalèndesi de sos ufítzios issoro.
Art. 119. (*)
Sas
Regiones ant autònomia finatziària in sas formas e in sos limites istabilidos
dae sas letzes de sa Republica, chi la cordinant cun sa finantza de s’Istadu,
de sas Provìntzias e de sos Comunes.
A
sas Regiones sunt atribuidos tributos pròprios e cuotas de tributos erariàles,
in relatzione a sos bisontzos de sas Regiones pro sas ispesas netzessarias a
cumprire sas funtziones normales issoro.
A
provedire a determinados iscopos, e particularmente pro abbalorare su Mesudìe e
sas Isolas, s’Istadu assintzat pro letze a singulas Regiones contributos
ispetziales.
Sa
Regione at unu pròpriu demániu e patrimóniu, sicundu sas maneras istabilidas
cun letze de sa Republica.
Art. 120. (*)
Sa
Regione non pòdet istabilire dátzios de importatzione o esportatzione o
trànsitu tra sas Regiones.
Non
pòdet picare provedimentos chi ustaculent in cale si siat modu sa libera
tzirculatzione de sas pessones e de sas cosas tra sas Regiones.
Non
pòdet limitàre su diritu de sos tzitadinos de esertzitare in cada parte de su
territoriu natzionale sa professione, impinnu o traballu issoro.
Art. 121. (*)
Sunt
òrganos de sa Regione: su Cussitzu Regionale, sa Giunta e su Presidente suo.
Su
Cussitzu Regionale esertzitat sas podestàdes letzislativas e regulamentares
atribuidas a sa Regione e sas ateras funtziones cuferidas dae sa Costitutzione
e dae sas letzes. Pòdet ácher propostas de letze a sas Càmeras.
Sa
Giunta regionale est òrganu esecutìvu de sas Regiones.
Su
Presidente de sa Giunta rapresentat sa Regione; promurgat sas letzes e sos
regulamentos Regionales; diritzit sas funtziones amministrativas delegadas dae
s’Istadu a sa Regione, cunformandesi a sas istrutziones de su Guvernu
tzentrale.
Art. 122. (*)
Su
sistema de eletzione, su numeru e sos casos de inelitzibilidade e de
incumpatibilidade de sos cussitzeris regionales sunt istabilidos cun letze de
sa Republica.
Nissunu
pòdet apartènner in su matessi momentu a unu Cussitzu Regionale e a una de sas
Càmeras de su Parlamentu o a un ateru Cussitzu Regionale.
Su
Cussitzu elitzit in su sinu suo unu Presidente e un ufítziu de presidentza pro
sos próprios traballos.
Sos
Cussitzeris Regionales non pòdent èsser mutidos a risponder de sas idèas
isprìmidas e de sos votos daos in s’esertzitziu de sas funtziones issoro. Su
Presidente e sos membros de sa Giunta suni eletos dae su Cussitzu Regionale tra
sos cumponentes suos.
Art. 123. (*)
Cada
Regione at un istatutu chi, in armunia cun sa Costitutzione e cun sas letzes de
sa Republica, istabilit sas normas relativas a s’organizatzione interna de sa
Regione. S’istatutu regulat s’esertzìtziu de su diritu de initziativa e de su
referendum supra letzes e provedimentos amministrativos de sa Regione e sa
pubricatzione de sas letzes e de sos regulamentos Regionales.
S’istatutu
est deliberadu dae su Cussitzu Regionale a majoràntzia assoluta de sos
cumponentes suos, e nd’est aprobadu cun letze de sa Republica.
Art. 124. (*)
Unu
cummissàriu de su Guvernu, residente in su capulocu de sa Regione, suprintèndet
a sas funtziones amministrativas esertzitadas dae s’Istadu e las cordinat cun
cussas esertzitadas dae sa Regione.
Art. 125. (*)
Su
controllu de letzitimidade supra sos atos amministrativos de sa Regione est
esertzitadu, in forma detzentrada, dae un òrganu de s’Istadu, in sos modos e in
sos limites istabilidos dae letzes de sa Republica. Sa letze pòdet in
determinados casos amìter su controllu de meritu, a su solu efetu de promòver,
cun rechèsta mutivada, su riesamine de sa delliberatzione dae parte de su Cussitzu
Regionale. In sa Regione sunt istituidos òrganos de tzustíssia amministrativa
de primu gradu, sicundu s’ordinamentu istabilidu cun letze de sa Republica. Si
pòdent fundare setziones cun sede diversa dae su capulocu de sa Regione.
Art. 126. (*)
Su
Cussitzu regionale pòdet èsser isortu, cando àchet atos contràrios a sa
Costitutzione o violatziones de Letze graves, o non currispondat a s’invitu de
su Guvernu de sustituire sa Giunta o su Presidente, chi apana fatu
currispòndentes atos o violatziones.
Pòdet
èsser isortu cando, pro dimissiones o pro impossibilidade de formare una
majoràntzia, non siat in gradu de funtzionare.
Pòdet
èsser puru isortu pro resones de seguresa natzionale.
S’isorvimentu
est dispostu cun decretu motivàdu de su Presidente de sa Republica, intesa una
cummissiòne de deputados e senadores costituida, pro sas chistiones regionales,
in sos modos istabilidos cun Letze de sa Republica.
Cun
su decretu de isorvimentu est numenada una Cummissione de tres tzitadinos
elitzibiles a su Cussitzu regionale, chi fissat sas eletziones intro tres meses
e provedit a s’ordinaria amministratzione de cumpetentzia de sa Giunta e a sos
atos improrogàbiles, de sutapònner a s’aprovatzione de su Cussitzu novu.
Art. 127. (*)
Cada
Letze aprovada dae su Cussitzu regionale est comunicada a su Comissàriu chi,
sarvu su casu de opositzione dae parte de su Guvernu, la dèvet aprobare in su
termine de trinta dies dae sa comunicatziòne.
Sa
Letze est promurgàda in sas deghe dies dae s’apositzione de su vistu e intrat
in bigore non prima de bìndighi dies dae sa pubricatzione sua. Si una Letze est
decrarada urtzente dae su Cussitzu regionale, e su Guvernu de sa Republica lu
cussentit, sa promurgàtzione e s’intrada in bigore non suni subordinadas a sos
termines indicados.
Su
Guvernu de sa Republica, cando ritentzat chi una Letze aprovada dae su Cussitzu
regionale etzedat sa cumpetentzia de sa Regione o cuntrastet cun sos interessos
natzionales e cun cussos de ateras Regiones, la rinviat a su Cussitzu regionale
in su termine fissadu pro s’apositzione de su vistu.
Ue
su Cussitzu regionale l’aprovet de novu a majoràntzia assoluta de sos
cumpunentes suos, su Guvernu de sa Republica pòdet, in sas bìndighi dies dae sa
comunicatzione, promòver sa chistione de letzitimidade ainnantis de sa Corte
costitutzionale, o cussa de meritu pro cuntrastu de interessos ainnantis a sas
Càmeras. In casu de dubbiu, sa Corte detzidit de chie siat sa cumpetèntzia.
Art. 128. (*)
Sas
Provintzias e sos Comunes sunt entes autonomòs in s’ambitu de sos printzipios
fissados dae Letzes tzenerales de sa Republica, chi nde determinant sas
funtziones.
Art. 129. (*)
Sas
Provintzias e sos Comunes suni puru curatorìas de detzentramentu istatale e
regionale.
Sas
curatorìas provintziales pòdent èsser ispartidas in tzircundarios cun
funtziones escrusivamente amministrativas finas pro un ateru detzentramentu.
Art. 130. (*)
Un
òrganu de sa Regione, costituidu in sos modos istabilidos dae Letze de sa
Republica, esertzitat, puru in forma detzentrada, su controllu de letzitimidade
supra sos atos de sas Provìntzias, de sos Comunes e de sos ateros entes
locales.
In
determinados casos dae sa Letze pòdet èsser esertzitadu su controllu de meritu,
in sa forma de rechèsta motivada a sos entes deliberantes de torrare a
esaminare sa deliberatzione issoro.
Art. 131. (*)
Suni
costituidas sas sighèntes Regiones:
Piemonte;
Valle
d’Aosta;
Lombardia;
Trentino
Alto Adige;
Veneto;
Friuli
Venezia Giulia;
Liguria;
Emilia
Romagna;
Toscana;
Umbria;
Marche;
Lazio;
Abruzzi
e Molise;
Campania;
Puglia;
Basilicata;
Calabria;
Sicilia;
Sardegna.
Art. 132. (*)
Si
pòdet cun Letze costitutzionale, intesos sos Cussitzos regionales, disponnèr
s’unione de Regiones esistentes o sa creatzione de Regiones novas cun su minimu
de unu millione de abitantes, cando nde fàcant rechèsta medas Cussitzos
comunales chi rapresentent assumancu unu tertzu de sas populatziones
interessadas, e sa proposta siat aprovada cun referendum dae sa majorantzia de
sas populatziones matessi.
Si
pòdet, cun referendum e cun Letze de sa Republica, intesos sos Cussitzos
regionales, cunsentire chi Provìntzias e Comunes, chi nde fàcant rechèsta,
siant istacados dae una Regione e assortidos a un’atera.
Art. 133.
Su
cambiamentu de sas curatorìas provintziales e s’istitutzione de provìntzias
novas in s’ambitu de una Regione sunt istabilidos cun Letzes de sa Republica,
pro initziativa de sos Comunes, intesa sa Regione matessi.
Sa
Regione, intesas sas populatziones interessadas, pòdet cun Letzes suas
istituire in su pròpriu territoriu Comunes novos e modificàre sas curatorías e
arrenóminos issoro.
TITULU VI
GARANTZIAS
COSTITUTZIONALES
Setzione I
Sa Corte Costitutzionale
Art. 134. (*)
Sa
Corte costitutzionale giudicat:
supra
sas trivèrsias relativas a sa letzitimidade costitutzionale de sas Letzes e de
sos atos, chi apant fortza de Letze, de s’Istadu e de sas Regiones; in sos
cunfritos de atributzione tra sos poderes de s’Istadu e in cussos tra s’Istadu
e sas Regiones, e tra sas Regiones; in sas intimatziones promòvidas contra su
Presidente de sa Republica e sos Ministros, a norma de sa Costitutzione.
Art. 135. (*)
Sa
Corte costitutzionale est cumposta de bìndighi Giùighes nominados pro unu
tertzu dae su Presidente de sa Republica, pro unu tertzu dae su Parlamentu in
reunione comuna e pro unu tertzu dae sas suprèmas matzistraduras ordinaria e
amministrativas.
Sos
giùighes de sa Corte costitutzionale sunt ischertados tra sos matzistrados
finas a riposu de sas giurisditziones superiores ordinaria e amministrativas,
sos professores ordinarios de universidades in matèrias giuridicas e sos
avocados a pustis de vint’annos de esertzìtziu.
Sa
Corte elitzit su Presidente tra sos cumponentes suos.
Sos
giùighes suni nominados pro dòighi annos, si rennovant partzialmènte sicundu
sas normas istabilidas dae sa Letze e non suni torra deretu elitzibiles.
S’ufítziu
de giùighe de sa Corte est incumpatìbile cun cussu de membru de su Parlamentu o
de unu Cussitzu regionale, cun s’esertzìtziu de sa professione de avocadu, e
cun cada carriga e ufítziu inditados dae sa Letze.
In
sos tzudìtzios de acusa contra su Presidente de sa Republica e contra sos
Ministros intervènint, oltres sos giùighes ordinarios de sa Corte, sèighi
membros eligidos, a su cumintzu de cada legisladura, dae su Parlamentu in
reunione comuna tra tzitadinos cun sos recuisidos pro s’elitzibilidade a
senadore.
Art. 136.
Cando
sa Corte decrarat s’illitzitimidade costitutzionale de una norma de Letze o de
un atu chi apat fortza de Letze, sa norma tzessat de àer balidìa dae sa die
sutzessiva a sa pubricatzione
de sa detzisione.
Sa
detzisione de sa Corte est pùbricada e comunicada a sas Càmeras e a sos
Cussitzos regionales interessados, in modu chi, ue lu ritentzana netzessariu,
provèdant in sas formas costitutzionales.
Art. 137.
Una
Letze costitutzionale istabilit sas conditziones, sas formas, sos termines de
proponibilidade de sos giuditzios de letzitimidade costitutzionale, e sas
garantzias de indipendentzia de sos giùighes de sa Corte.
Cun
Letze ordinaria sunt istabilidas sas ateras normas netzessarias pro sa costitutzione
e su funtzionamentu de sa Corte.
Contra
sas detzisiones de sa Corte costitutzionale no est amissa peruna
impuntzatzione.
Setzione II
Revisione de sa
Costitutzione. Letzes costitutzionales.
Art. 138.
Sas
Letzes de revisione de sa Costitutzione e sas ateras Letzes costitutzionales
sunt adotadas dae cada Càmera cun duas sutzessivas deliberatziones a
intervallos minimos de tres meses, e sunt aprovàdas a majorantzia assoluta de
sos cumponentes de cada Càmera in sa sicunda votatzione.
Sas
Letzes matessi suni sutapostas a referendum populare cando, intro tres meses
dae sa pubricatzione issoro, nde fàcant dimanda unu cuintu de sos membros de
una Càmera o chimbichentamitza eletores o chimbe Cussitzos regionales.
Sa
Letze sutaposta a referendum no est promurgada si no est aprovada dae sa
majorantzia de sos votos vàlidos.
Non
si fachet locu a referendum si sa Letze est istada aprovada in sa sicunda
votatzione dae cada una de sas Càmeras a majorantzia de duos terzos de sos
cumponentes suos.
Art. 139.
Sa
forma Republicana non pòdet èsser otzetu de revisione costitutzionale.
DISPOSITZIONES
TRANSITORIAS E FINALES
I.
Cun
s’intrada in vigòre de sa Costitutzione su Capo provisòriu de s’Istadu
esertzitat sas atributziones de Presidente de sa Republica e nd’assumet su
titulu.
II.
Si
a sa data de s’eletzione de su Presidente de sa Republica non suni costituidos
totu sos Cussitzos regionales, partetzipant a s’eletzione solu sos cumponentes
de sas duas Càmeras.
III.
Pro
sa prima cumpositzione de su Senadu de sa Republica suni nominados senadores,
cun decretu de su Presidente de sa Republica, sos deputados de s’Assemblèa
Costituente chi possèdint sos recuisidos de Letze pro èsser senadores e chi:
sunt
istados presidentes de su Cussitzu de sos Ministros o de Assemblèas legislativas;
ant
fatu parte de su pretzedende Senadu;
ant
tentu assunessi tres eletziones, cumpresa cussa a s’Assemblèa Costituente;
sunt
istados declarados decadios in sa reunione de sa Càmera de sos deputados de su
9 de Sant’Andria 1926;
ant
iscontadu sa pena de sa recrusione non prus bassa de chimbe annos in sèguitu a
cundenna de su tribunale ispetziale fascista pro sa difesa de s’Istadu.
Suni
nominados puru senadores, cun decretu de su Presidente de sa Republica, sos
membros de su Senadu isortu chi ant fatu parte de sa Consulta Natzionale. A su
diritu d’èsser nominados senadores si pòdet rinuntziare prima de sa vrima de su
decretu de nòmina. S’atzetatzione de sa candidadura a sas eletziones polìticas
umprigat rinùntzia a su diritu de nòmina a senadore.
IV.
Pro
sa prima eletzione de su Senadu su Molise est cunsideradu comente Regione a sè
bastante, cun su numeru de sos senadores chi li cumpètet in base a sa
populatzione sua.
V.
Sa
dispositzione de s’articulu 80 de sa Costitutzione, pro cantu cuntzernet sos tratados
internatzionales chi important oneres a sas finantzas o modificatziones de
Letze, ant efetu dae sa data de cunvocatzione de sas Càmeras.
VI.
Intro
chimbe annos dae s’intrada in vìgore de sa Costitutzione si protzedit a sa
revisione de sos òrganos ispetziales de giurisditzione totora esistentes, sarvu
sas giurisditziones de su Cussitzu de Istadu, de sa Corte de sos Contos e de
sos tribunales militares.
Intro
un annu dae sa matessi data si provedit cun Letze a su riordinamentu de su
Tribunale supremu militare in relatzione a s’articulu 111.
VII.
Finas
a cando non siat emanada sa Letze nova de s’ordinamentu giuditziariu in
cunformidade cun sa Costitutzione, si sichint a remirare sas normas de
s’ordinamentu in vìgore.
Finas
a cando no intrat in funtzione sa Corte costitutzionale, sa detzisione de sas
trivèrsias inditadas in s’articulu 134 at locu in sas formas e in sos limites
de sas normas chi bi fiant prima de s’intrada in vìgore de sa Costitutzione.
Sos
giùighes de sa Corte costitutzionale nominados in sa prima cumpositzione de sa
Corte matessi non suni sutzetos a s’arrennoadura partziale e durant in carriga
doighi annos.
VIII.
Sas
eletziones de sos Cussitzos regionales e de sos òrganos eletivos de sas
amministratziones provintziales suni fissadas intro un annu dae s’intrada in
vìgore de sa Costitutzione.
Letzes
de sa Republica regulant pro cada ramu de sa Pùbrica Amministratzione su
passatzu de sas funtziones istatales atribuidas a sas Regiones. Finas a cando
non si síat provedidu a su riordinamentu e a s’ispartidura de sas funtziones
amministrativas tra sos entes locales abbarrant a sas Provìntzias e a sos
Comunes sas funtziones chi esertzitant totora e sas ateras chi sas Regiones
matessi lis deleghene s’esertzitziu.
Letzes
de sa Republica regulant su passatzu a sas Regiones de funtzionarios e
dipendentes de s’Istadu, finas de sas amministratziones tzentrales, chi siat
resu netzessáriu dae s’ordinamentu novu. Pro sa formatzione de sos ufítzios
issoro sas Regiones dèvent, foras chi in casu de netzessidade, tràer su pròpriu
personale dae cussu de s’Istadu e de sos entes locales.
IX.
Sa
Republica, intro tre annos dae s’intrada in vìgore de sa Costitutzione, agualat
sas Letzes suas a sas esitzèntzias de sas autonomìas locales e a sa
cumpetentzia legislativa atribuida a sas Regiones.
X.
A
sa Regione de su Friuli Venezia Giulia, in ue a s’articulu 116, s’apricant
provisoriamente sas normas tzenerales de su Titulu V de sa parte sicunda,
istande firma sa tutela de sas minorantzias limbisticas in cunformidade cun s’articulu
6.
XI.
Finas
a chimbe annos dae s’intrada in vìgore de sa Costitutzione si pòdent, cun
Letzes costitutzionales, fàcher ateras Regiones, a modificatzione de s’elencu
in ue a s’articulu 131, finas chene su cuncursu de sas conditziones rechèstas
dae su primu comma de s’articulu 132, firmu istande sèmper s’obrigu de intènder
sas populatziones interessadas.
XII.
Est
proibida sa riorganitzatzione, suta cale si siat forma, de su iscontzadu
partidu fascista.
In
deroga a s’articulu 48, sunt istabilidas cun Letze, pro no oltres unu
cuincuènniu dae s’intrada in vìgore de sa Costitutzione, limitatziones
temporàneas a su diritu de votu e a s’elitzibilidade pro sos capos
responsabiles de su retzime fascista.
XIII.
Sos
membros e s’erèntzia de Casa Savoia non sunt eletores e non pòdent cobèrrer
ufítzios pùbricos nen carrigas eletivas.
A
sos ex de Casa Savoia, a sas cussortes issoro e a sos eréos mascros issoro suni
vietados s’intrada e su sotzorno in su territoriu natzionale.
Sos
benes, esistentes in su territoriu natzionale, de sos ex re de Casa Savoia, de
sas cussortes issoro e de sos eréos mascros issoro, suni traslados a s’Istadu.
Sos trasferimentos e sas costitutziones de diritos reales supra de sos benes
matessi, chi siant avennidos a pustis de su 2 de lampadas 1946, suni nullos.
XIV.
Sos
titolos nòbiliares non suni riconnòtos.
Sos
preigados de cuddos esistentes innantis de su 28 de santu gavinu vàlent comente
parte de su lùmene.
S’ordine
mauritzianu est cunservàdu comente ente ispidàleri e funtzionat in sos modos
istabilidos dae sa Letze.
Sa
Letze regulat sa suprimidura de sa Consulta araldica.
XV.
Cun
s’intrada in vìgore de sa Costitutzione s’at pro cumbertidu in Letze su decretu
legislativu logutenentziale 25 lampadas 1944, n. 151, in s’ordinamentu provisoriu
de s’Istadu.
XVI.
Intro
de un annu dae s’intrada in vìgore de sa Costitutzione si protzedit a sa
revisione e a su cordinamentu, cun issa, de sas pretzedentes Letzes
costitutzionales chi non siant istadas finas a como craramente o
implitzitamente abrogadas.
XVII.
S’assemblèa
Costituente at a èsser cunvocada dae su Presidente suo pro deliberare, intro su
31 ghennargiu 1948, supra de sa Letze pro s’eletzione de su Senadu de sa
Republica, supra sos istatutos regionales ispetziales e supra sa Letze pro
s’istampa.
Finas
a sa die de sas eletziones de sas Càmeras novas, s’Assemblèa Costituente pòdet
èsser cunvocada, cando vi sia netzessidade de deliberare in sas matèrias
atribuidas a sa cumpetentzia sua dae sos artìculos 2, primu e sicundu comma, e
3, comma primu e sicundu, de su decretu legislativu 16 de martzu 1946, n. 98.
In
tale periudu sas Cummissiones permanentes istant in funtzione. Cussas
legislativas rimbiant a su Guvernu sos disinnos de Letze, a issas trasmissos,
cun eventuales osservatziones e propostas de emendamentos.
Sos
deputados pòdent presentare a su Guvernu interrogatziones cun rechèsta de
risposta iscrita.
S’Assemblèa
Costituente, a sos efetos chi li sunt a su sicundu comma de su presente
articulu, est cunvocada dae su Presidente suo in base a rechèsta motivada de su
Guvernu o de assunessi dughentos deputados.
XVIII.
Sa
presente Costitutzione est promurgada dae su Capu provisoriu de s’Istadu intro
chimbe dies dae s’aprobatzione sua dae parte de s’Assemblèa Costituente, e
intrat in vigore su 1° ghennargiu 1948.
Su
testu de sa Costitutzione est depositadu in sa sala comunale de cada Comune de
sa Republica pro b’arrumbare espostu, durantes totu s’annu 1948, in modu tale
chi cada tzitadinu nde pòtat picare connoschimentu.
- Bortadura in limba sarda de Antoni Balia